انواع دتکتورهای کروماتوگرافی گازی
دتکتورها یکی از اجزای حیاتی دستگاه کروماتوگرافی گازی (GC) هستند که وظیفه تشخیص و اندازهگیری ترکیبات جدا شده در ستون را بر عهده دارند. انتخاب نوع دتکتور به عوامل مختلفی از جمله نوع نمونه، حساسیت مورد نیاز، محدوده خطی و انتخابپذیری بستگی دارد. در ادامه به معرفی برخی از مهمترین انواع دتکتورهای GC میپردازیم.
1. دتکتور یونیزاسیون شعلهای (Flame Ionization Detector – FID)
* مکانیسم کار: ترکیبات آلی در شعله هیدروژن-هوا یونیزه شده و جریان یونی تولید شده اندازهگیری میشود.
* مزایا: حساسیت بالا به اکثر ترکیبات آلی، پاسخ خطی در محدوده وسیع، کاربرد آسان
* معایب: پاسخ به ترکیبات غیرآلی بسیار کم است
2. دتکتور هدایت حرارتی (Thermal Conductivity Detector – TCD)
* مکانیسم کار: بر اساس تغییر در هدایت حرارتی گاز حامل ناشی از حضور ترکیبات نمونه کار میکند.
* مزایا: پاسخ به همه ترکیبات، غیر تخریبی
* معایب: حساسیت نسبت به FID کمتر است، پاسخ خطی در محدوده محدودی
3. دتکتور الکترون جذب (Electron Capture Detector – ECD)
* مکانیسم کار: بر اساس جذب الکترون توسط ترکیبات الکتروندوست کار میکند.
* مزایا: حساسیت بسیار بالا به ترکیبات حاوی هالوژن، نیترو و گروههای کربونیل
* معایب: انتخابپذیری بالا به ترکیبات الکتروندوست، پاسخ خطی در محدوده محدودی
4. دتکتور نیتروژن-فسفر (Nitrogen Phosphorus Detector – NPD)
* مکانیسم کار: برای تشخیص ترکیبات حاوی نیتروژن و فسفر به کار میرود.
* مزایا: حساسیت بالا به ترکیبات حاوی نیتروژن و فسفر، انتخابپذیری بالا
* معایب: حساسیت به ترکیبات دیگر کم است
5. دتکتور فتونیزاسیون شعلهای (Flame Photometric Detector – FPD)**
* مکانیسم کار: برای تشخیص ترکیبات حاوی گوگرد و فسفر به کار میرود.
* مزایا: حساسیت بالا به ترکیبات حاوی گوگرد و فسفر، انتخابپذیری بالا
* معایب: حساسیت به ترکیبات دیگر کم است
6. دتکتور طیفسنجی جرمی (Mass Spectrometer – MS)
* مکانیسم کار: یونهای تولید شده از ترکیبات نمونه بر اساس نسبت جرم به بار جدا شده و شناسایی میشوند.
* مزایا: اطلاعات ساختاری دقیق از ترکیبات، حساسیت بالا، انتخابپذیری بسیار بالا
* معایب: قیمت بالا، پیچیدگی در کاربری
عوامل موثر در انتخاب دتکتور
* نوع نمونه: ترکیبات موجود در نمونه، قطبیت، فراریت
* حساسیت مورد نیاز: حد تشخیص مورد نیاز برای ترکیبات
* انتخابپذیری: نیاز به تشخیص ترکیبات خاص در حضور سایر ترکیبات
* محدوده خطی: محدوده غلظتی که در آن پاسخ دتکتور خطی است
* هزینه: قیمت دستگاه و هزینههای نگهداری
انتخاب دتکتور مناسب برای یک آنالیز خاص، نیازمند بررسی دقیق و تخصصی است.